Yazının İçindekiler
ERKEN DÖNEM KÜLTÜREL AYRIMCILIK
Psikolojide kadınlar:
Mary Calkins, üniversiteye girememesinin sebebi kadın olmasıydı ve o dönemde birçok üniversite kadınları almıyordu. 1908 yılında Margaret washburn psikoloji dalında lisans diploması alan ilk kadın oldu.
Kadınlar doktara diplomaları almaya başladıktan sonra bile sadece kız liselerinde veya öğretmen yetiştiren normal okullarda öğretmenlik işi bulabiliyorlardı. Şu anda psikoloji dalında çok daha fazla kadın doktora yapmasına rağmen; 1991 yılı istatistiklerine göre tam zamanlı olarak çalışan erkek psikologların oranı kadın psikologların yaklaşık iki katı kadardır. Buna ek olarak kadın psikologlar erkek psikologlara göre daha az para kazanıyor ve daha az sayıda kadın psikoloji mecmuası editörü bulunuyor. Psikolojide ayrımcılığa maruz kalanlar sadece kadınlar değildi zenciler de ayrımcılığa maruz kalıyordu.
Psikolojide Azınlıklar:
Psikoloji biliminin gelişmeye başladığı ilk yıllarda sadece kuzeydeki bazı üniversiteler zenci öğrencileri kabul ediyordu, güneydeki hiçbir üniversite zenci öğrenci almıyordu.
1920 ile 1966 yılları arasında sadece 8 zenci öğrenci doktora lisans diploması alırken diploma alan beyaz öğrencilerin sayısı 3767’dir.
Amerikan psikoloji derneğinin kurulduğu 1892 yılından 1990 yılına kadarki toplam üye sayısı 128.000’dir. bu üyelerin sadece 700 tanesi Latin Amerika kökenli ve 70 tanesi Kızılderili’dir. Bu rakamlar psikolojinin ilk dönemlerinde yapılmış olan ayrımcı uygulamaların izlerinin silinmesi için daha çok yol alınması gerektiğini göstermektedir.
Yanlışları Düzeltmek:
Amerikan Psikoloji Derneği azınlık gruplarından olan üye sayısını artırma ihtiyacı hissetmiş ve hedefe ulaşmak için özel bir grup oluşturmuştur. Gittikçe artan sayıda dergi kadınların ve azınlıkların haklarını ön plana çıkarmakta ve ayrımcı uygulamalara karşı savaşmaktadır.
1990’ların sonlarında bazı eyaletler, azınlık öğrencilerin üniversiteye girmesini kolaylaştıran destek programlarını yasakladı. Bu yüzden bu eyaletlerde üniversiteye kabul edilen azınlık öğrencilerin sayısı azaldı.
ARAŞTIRMA ÖRNEĞİ: DERS NOTU TUTMAK
En İyi Ders Notu Tutma Stratejisi Nedir?
Sınavlarda başarılı olmak için psikologlar belli bir araştırma sorusu sorarlar. Sınavlarda başarılı olmak için hangi not tutma stratejisi en iyisidir? Bir araştırmacı bu soruya davranışsal ve bilişsel yaklaşımların bir bileşimini kullanarak cevap verdi. Bu ilginç çalışmada psikolojinin dört hedefinin ne şekilde kullanıldığına dikkat edelim.
1.Hedef: Davranışın Tanımlanması:
Araştırmacılar üniversite öğrencilerini üç ayrı gruba ayırdılar, her bir gruba ders notu tutmak için farklı bir yöntem ve strateji verildi.
- Notları gözden geçirmek.
- Notları özetlemek.
- Notlar hakkında soruları cevaplamak.
Notları gözden geçirmek: öğrencilerin büyük kısmının kullandığı strateji, öğretmenin söylediği şeylerin mümkün olduğu kadar çoğunu yazmaktır. Sınavdan önce de sınıfta iyi not tuttuklarını ümit ederek tuttukları notları gözden geçirirler.
Notları özetlemek: öğrenciler her zamanki gibi not tuttular, ancak dersten sonra tuttukları notları kullanarak derste anlatılanları kendi kelimeleri ile özetlediler. Öğrencilere konu başlıklarını nasıl tespit edecekleri ve bunun hakkında kendi kelimeleri ile nasıl bir cümle yazacakları öğretildi. Sonra bir alt başlık belirlediler ve bunu ana başlığa bağlayan bir cümle yazdılar. Bu cümleler birleştirildiğinde dersin, öğrencilerin kendi kelimeleri ile yazılmış bir özeti oluştu.
Notlar hakkında soruları cevaplamak: öğrenciler her zamanki gibi not tuttular. Ancak dersten sonra tuttukları notları kullanarak derste anlatılan konular hakkında sorular sorup cevaplandırdılar. Öğrenciler bu sorulara kendi ders notlarını kullanarak cevap verdiler.
Öğrenciler bu üç not tutma stratejisinden belli bir tanesini bir süre kullandıktan sonra, banda kaydedilmiş bir dersi izlediler ve not tutmak için üzerinde çalıştıkları stratejiyi kullandılar.
2.Hedef: Davranışı Açıklamak:
Bütün gruplar banda kaydedilmiş dersi izledikten bir hafta sonra sınava girdiler. Not tutma ve sorulara cevap verme stratejini kullanan öğrenciler diğer gruplara göre daha başarılı olduğu görüldü.
3.Hedef: Davranışı Önceden Kestirmek:
Araştırmacılar bu sonuçlara dayanarak not tutma ve soru cevaplamayı birleştiren stratejiyi kullanan öğrencilerin, alışılagelmiş biçimde not tutan ve yazdıklarını gözden geçiren öğrencilere göre daha fazla bilgi hatırlayacağını ve sınavlarda daha başarılı olacağını önceden kestiriyor.
4.Hedef: Davranışın Kontrol edilmesi:
Daha iyi bir not tutma stratejisi benimseyerek daha iyi sınav sonuçları alması mümkündür. En iyi strateji ise tutulan notlar üzerine genel sorular sormak ve kendi cümlelerimizle cevaplamak. Kısa sürede öğrenilebilen bu strateji, başarıyı yükseltecektir.
Bunun gibi araştırmalar, sınav performansının iyi bir not tutma stratejisiyle iyileştirilebileceğini gösteriyor.
PSİKOLOJİDE KARİYER YAPMAK
1.Psikolog ve Psikiyatr
Psikolog; 4-5 yıllık lisansüstü eğitimini tamamlamış, doktora derecesi sahibi kişiye denir.
Klinik psikolog; Klinik alt alanlarda uzmanlaşarak doktora derecesi almış, anormal davranışlara tanı koymak ve tedavi etmek üzere tecrübe kazanmak amacıyla 1 yıl staj yapmış kişiye denir.
Psikiyatr; anormal davranışların olası fiziksel ve nörolojik sebeplerine tanı koymak ve genelde ilaç kullanarak bunların tedavisini gerçekleştirmek üzere birkaç yıllık klinik eğitim almış olan tıp doktorlarıdır.
2.Pisikolojide Çeşitli Kariyer İmkânları
Psikologların çoğunluğu (%49) terapisttir, geri kalanlar ise dört farklı alanda çalışmaktadır. Şimdi, Amerika’daki psikologların hangi alanlarda çalıştığını inceleyelim. (%49) psikoloji ve psikiyatr kliniği, (%28) üniversite ve kolej gibi akademik ortamlar, (%13) farklı iş ve kariyer alanlarında çalışmaktadır, (%6) endüstriyel alanlarda çalışmaktadır,(%4) orta öğretim ve diğer alanlarda çalışmaktadır.
ARAŞTIRMA ALANLARI
Uzmanlık Alanları
Sosyal ve Psikolojik Kişilik
- İlk izlenimler ne kadar önemlidir? Belli kişilik özellikleri nasıl gelişir?
- Neden Sterotipler kullanırız? Saldırganlığın sebebi nedir?
Sosyal psikoloji; sosyal ilişkilerin, sterotipleri, önyargıları, tutumları, uyum sağlamayı, grup davranışlarını ve saldırganlık konularını inceler.
Kişilik psikolojisi; kişilik gelişimi, kişilik değişimi, değerlendirme ve anormal davranışları inceler.
Psikologların yaklaşık %22’si sosyal psikolojiyi seçerken %5’i kişilik psikolojisini seçer.
2.Gelişimsel nedir?
- Bebekler anne babalarını ne zaman tanımaya başlar?
- Ergenlik çağında gençler nasıl değişir?
- İnsan yaşlandıkça hafızası nasıl değişir?
Gelişimsel psikoloji; kişinin hayatındaki ahlaki, sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimini inceler.
Bazı gelişimsel psikologlar bebeklik ve çocukluk dönemindeki değişiklikleri odaklanırken bazıları ergenlik, gençlik, erişkinlik ve yaşlılık dönemlerindeki değişimleri inceler. Psikologların aşağı yukarı %25’i bu alnı seçmektedir.
3.Deneysel
- Bir hayvan yemek almak için neden bir çubuğa basar?
- Öğrenim prensipleri, fobileri tedavi etmek için kullanılabilir mi?
- Yılan gördüğümüz zaman neden korkarız?
- Tat kaçınması nedir?
Deneysel psikoloji; duyu, algı, öğrenme, insan performansı, motivasyon ve heyecan alanlarını kapsar.
Psikologların aşağı yukarı %16’sı deneysel psikoloji alanında uzmanlaşır.
4.Biyolojik ne demek?
- Beyin hücreleri Alzheimer hastalığı süresince nasıl değişir?
- İnsanların zihinsel hastalıklara karşı eğilimleri var mıdır?
- Kahve hafızanızı güçlendirir mi?
- Genler, zekâ ve kişiliğinizi etkiler mi?
Biyolojik psikologlar ve psikobiyologlar Öğrenme ve hafızanın biyolojik ve temelini, beyin hasarının etkilerini, uyku uyanıklığının sebeplerini; açlık, susuzluk ve cinsel ilişkinin temelini, stresin vücut üzerindeki etkilerini ve uyuşturucuların davranışların ne şekil etkilediklerini inceler.
Biyolojik psikoloji veya psikobiyoloji; stres, öğrenme ve heyecan esnasında meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişimler ile genetik yapımızın, beynimizin ve sinir sistemimizin çevremizle ne şekilde etkileşim içine girerek davranışlarımızı nasıl etkilediğiyle ilgili araştırmalar yapar.
5.Bilişsel ne demek?
- Einstein’ın düşünme sürecini benzersiz kılan nedir?
- Bir şeyi öğrenip hatırlamamamız mümkün müdür?
- Bellek yaşla birlikte kötüleşir mi?
- Bastırılmış hatıralar nelerdir?
Bilişsel psikoloji; bilgileri nasıl işlediğimiz, depoladığımız, geri çağırdığımızla ve bilişsel süreçler davranışlarımızı ne şekilde etkilediği ile ilgilenmektedir.
Bilişsel araştırma bellek, düşünme, dil, yaratıcılık ve karar verme konularını kapsar. Yapay zekâ gibi yeni alanlar, beyin işlevleriyle ilgili bilgisayar programları ile birleştirerek insan zekâsını kopyalamaya çalışır.
Psikologların aşağı yukarı %5’i bu alanı seçmektedir.
6.Psikometri nedir?
- Üniversiteye giriş sınavları neyi gösterir?
- Yeteneklerime en uygun kariyer hangisidir?
- Testler anormal davranışların ne şekilde değerlendirir?
Bu sorular psikoloji testlerinin oluşturulması, uygulanması ve yorumlanmasıyla meşgul olan psikometri alanı ile ilgilidir.
Psikometri; insanların yetenek, beceri, zekâ, kişilik ve anormal davranışlarını ölçmesiyle ilgilenir.
Psikologların aşağı yukarı %5’i bu alanı seçmektedir.
Karar Vermek
Psikolog olmak istiyorsanız bazı kararlar vermeniz gerekecektir. Bunlardan birincisi yüksek lisans ve doktora derecesi almamaktır. Bir sonraki karar ise hangi ortamda çalışacağınızla ilgilidir: Özel muayenehane, klinik veya hastane ortamı, akademik araştırma ve/veya öğretim, endüstri/ticaret veya okul ortamında danışmanlık ve test yapmak arasında seçim yapmanız gerekecektir. Ayrıca şu yedi alandan hangisinde uzmanlaşacağınıza karar vermeniz de gerekecektir: Sosyal, kişilik, gelişimsel, deneysel, biyolojik, bilişsel veya psikometri. Bütün bu kararları verdikten sonra çok ilginç ve heyecan verici bir kariyere başlayacaksınız.
UYGULAMA: DERS ÇALIŞMA BECERİLERİ
1.Ders Çalışma Alışkanlıklarının Geliştirilmesi
Ortak Şikâyet. Öğrencilerin sınavlardan sonra en çok dile getirdikleri sorun şudur; ’’Bütün kitabı okudum, notlarımı 3 defa gözden geçirdim ama yine de düşük not aldım.’’ Bu şikâyet, öğrencilerin sınava hazırlanırken en sık yaptıkları hataya işaret etmektedir. Öğrenciler ellerindeki malzemeyi okumak yerine sadece üstünden geçtikleri için, konuyu bildikleri hissine kapılıyorlar.
Zayıf yargı. Öğrencilerin neyi bildikleri konusunda zayıf bir yargıya sahip olmalarının sebebi, kararlarını neyi gerçekten hatırladıklarını yerine neleri genel olarak bildikleri temelinde vermeleridir. Bir sınava ne kadar hazırlıklı olduğunuza karar vermenin en iyi yöntemlerinden bir tanesi, kendi kendinize sorular sormak ve belirli sorulardan geribildirim almaktır.
Zaman yönetimi. Öğrencilerin ortak sorunlarından bir tanesi de zaman yönetimidir; daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, ellerindeki ders malzemelerini çalışmak için ne kadar zamana ihtiyaç duyduklarını kestirememeleridir. Örneğin, araştırmacılar öğrencilerin %50’sinin verilen görevleri her defasında, gerçekte bitirdiği süreden daha önce bitireceğini sandığını tespit ettiler. Sorunun bir parçası da öğrencilerin daha zor konulara çalışmak için daha fazla zaman ayırmamasıdır. Araştırmacılar daha zor konulara çalışmak için fazladan zaman ayırmayı planlayan öğrencilerin o konuyu hatırlama şansını daha yüksek olduğunu tespit ettiler. Daha iyi zaman yönetimi sağlamının bir yolu da hedeflerin doğru belirlenmesidir.
Hedeflerin Belirlenmesi
Ders çalışma zamanınızı yönetmenin bir başka yolu da doğru hedefler belirlemektir. Bunun için ders çalışmak için belli bir süre belirleyebilirsiniz veya iyi hazırlandığınızı hissedene kadar çalışabilirsiniz.
3.Kendinizi Ödüllendirin
Ödül, özel bir hediye (örneğin; bir CD, yemek, sinema veya arkadaşlarla vakit geçirmek gibi)veya kendinizi takdir etmek (örneğin, ‘’Gerçekten çok iyi’’ veya ‘’sınavda başarını olacağım’’ gibi bir cümle) olabilir. Kendinizi ödüllendirmek(kendini pekiştirme), performansı geliştirmenin iyi bir yöntemidir.
4.Not Tutmak
Araştırmacıların iyi not tutmak için bazı önerileri var.
1.Bilgiyi kendi cümlenizle yazın.
2.Başlıklar veya ana hatlarıyla özet formatını kullanın.
3.Yeni dersleri veya konuları daha önceden bildiğiniz konular ile bağdaştırmaya çalışın.
Çok iyi notlar tutmanıza ve kendinize performans hedefleri belirlemenize rağmen, öğrencilerin %30-70’inin yaptığı gibi çalışmanızı erteler ve geciktirirseniz en iyi planınız bile sonuç vermez. Etelemenin ardında yatan sebepleri daha önce ele almıştık. Şimdi ise bunun üstesinden gelme yollarını görelim.
Unutmayın: Ders notlarınızı gözden geçirin, soru sorun, cevapları kendi cümlenizle yazın.
5.Ertelemeyi Durdurmak
Eğer erteleme sorununuz varsa başlamak için üç şey yapabilirsiniz.
- Aşırı bunaltıcı görünebilen 30 sayfa okunacak veya iki sınava girilecek
- Final hedefini gerçekleştirmesi daha kolay olan daha küçük hedeflere bölün
- Küçük hedeflerinizin her birine ulaşmak için gerçekçi bir program hazırlayın.
Ertelemeyi durdurmak için profesyonellerin tavsiyesini dinleyin programlı olun hedef belirleyin ve kendinizi ödüllendirin.
Unutmayın: Büyük bir göreve başlamanın en etkili yollarından biri, görevi küçük hedeflere bölmek ve her bir hedef üstünde ayrı ayrı çalışmaktır.
