Sosyal psikoloji; ‘bireylerin duygu, düşünce ve davranışlarının başkalarının gerçek, hayali ya da örtük varlığı karşısında nasıl etkilendiğinin bilimsel olarak araştırılması’ şeklinde tanımlanır.
Sosyal psikologlar insan davranışını açıklamakla ilgilidirler ve genelde hayvanları araştırmazlar. Sosyal psikolojinin kimi genel ilkeleri hayvanları da uygulanabilir ve hayvan üzerinden yapılan araştırmalar insanlara genelleştirilebilen süreçlere ilişkin kanıtlar sağlayabilir.
Sosyal psikologlar hayvan üzerine yapılan araştırmaların insanın sosyal davranışını açıklamada, davranışların evrimsel kökenleriyle ilgilenmediğimiz sürece, bizi fazla ileri götürmeyeceğine inanırlar.
Davranış, sadece koşma, öpme, atlama gibi motor faaliyetleri değil aynı zamanda kalkık kaş ya da gülümseme gibi daha derin anlamlara sahip eylemleri ve elbette ki, söylediğimiz ve yazdığımız her şeyi anlatır. Bu bakımdan davranış, açıkça doğrulanabilir bir özellik taşır. Ne var ki, davranışa yüklenen anlam bir kurumsal bakış açısı, kültürel alan ve kişisel yorumlama sorunudur.
Sosyal psikologlar sadece davranışla değil ama aynı zamanda duygu, düşünce, inanç, tutum, niyet ve hedeflerle ilgilenirler. Bu saydıklarımız doğrudan gözlenebilir olmaktan uzaktır. Ama farklı güvenirlik dereceleriyle de olsa, davranışlardan çıkarsanabilir. Gözlenemez süreçler de oldukça önemlidir, çünkü bunlar göz önündeki davranışı etkileyebilir ya da onu doğrudan güdümleyebilir –bu, örneğin, insanların tutumuyla davranışı arasındaki ilişkiyi anlamamıza yardımcı olması bakımından çok önemli bir noktadır. Sosyal davranışın psikolojik gönderim temeldeki bilişsel süreç ve yapılarla ilişkilendirmeye çalışırlar.
Bir başka örnek: çoğumuz, kimsenin bizi görmediği ve hatta yakalanma olasılığının hiç söz konusu olmadığı durumlarda bile yerlere çöp atmayız. Bu, insanların, toplum aracıyla, bu tür davranışı yasaklayan güçlü bir toplumsal anlaşma ya da norm oluşturulmasından dolayı böyledir.
Sosyal psikoloji bir bilimdir, bilimsel yöntemi kullanarak kurumlar oluşturur ve onları sınar. Sosyal psikolojik olguları açıklamak üzere uyumsuzluk, tutum, kategorilendirme ve kimlik gibi kavramlar kullanılır. Bir kuramın doğruluğu, onun olguyla olan ilişkisine dayanır.
Yazıda Neler Var?
Sosyal Psikoloji Disiplini
Genel psikolojinin bir alt disiplinidir ve bundan dolayı insan davranışının insan zihninde gerçekleşen süreçler açısından açıklamayla ilgilenir. Sosyal psikoloji, büyük oranda, kişiler veya grup üyeleri arasındaki yüz yüze etkileşimleri araştırır; ancak genel olarak psikoloji her alanda toplumsal bir oldunun olmasına ihtiyaç duyulmayan uyaranlara (renkler, sesler, şekiller vb.) kişilerin verdiği tepkiler üzerinde yoğunlaşır.
1970’lerin sonlarından itibaren sosyal psikoloji bilişsel psikolojinin etkisi altına girmiş, bir dizi sosyal davranışı açıklama yolunda onun yöntemlerini ve kavramlarını kullanmaya başlamıştır. Son yıllarda beyin biyokimyası ve sinir bilim alanındaki çalışmalar da sosyal psikolojiyi etkilemiştir.
Sosyal psikoloji kavramlar ile araştırma yöntemleri açısından genel psikolojinin bir dizi alt disiplinine yaslanır. Çoğunlukla sosyal bilimler olmak üzere diğer disiplinlerle de verimli bir ilişki içerisindedir.
Sosyal psikoloji grup, sosyal ve kültürel normlar, sosyal temsil, dil ve grupları arası davranışları, mercek altına alırken sosyoloji ve antropoloji ile ilişki kurar. Sosyoloji sosyal bir bilimken, sosyal psikoloji davranışsal bir bilimdir.
Sosyal antropoloji de büyük ölçüde bunun aynısını yapar ama tarihsel olarak egzotik toplumlar üzerinde durur. Sosyal psikoloji ise bu görüngülerin pek çoğunu ele alır, ama ayrıca bireysel etkileşim ile biliş’in ‘kültür’ü nasıl etkilediği ve buna karşılık kültürden nasıl etkilendiğini açıklamaya çalışır.
Sosyal psikoloji bilişsel psikoloji zaman zaman aralarındaki sınırı aşıp birbirlerinin alanına nüfuz ederler; aynı şey sosyal psikoloji ve sosyoloji arasında da söz konusudur.
Spor psikolojisi, sağlık psikolojisi ve örgüt psikolojisi gibi psikolojinin uygulamalı alanlarını da beslemektedir.
Sosyal Psikolojinin Konuları
Sosyal psikologlar ikna, etki, güç, itaat, ön yargılar, redüksiyon önyargı, ayrımcılık, genelleme, ırkçılık, cinsiyet ve küçük gruplar sosyal kategoriler, gruplar arası ilişkiler, kalabalık davranışı, toplumsal uzlaşmazlık ve uyum, toplumsal değişme, aşırı kalabalıklaşma, stres, fiziksel çevre, karar alma, liderlik, iletişim, konuşma, tutum, intiba oluşma, imaj yaratma, benlik, kimlik, kültür, duygu, dostluk, aile, sevgi, aşk, saldırganlık, diğerkamlık ve toplumsal yanlısı davranışlar gibi oldukça geniş bir konu yelpazesi üzerine çalışırlar.
Aile sadece sosyal psikologlar tarafından değil, klinik psikologlar tarafından da incelenir. Sosyal psikolojiyi ayrı kılan şey neyi nasıl irdelediği ve nasıl bir açıklama düzeyi öngördüğüdür.
Yöntembilimsel sorunlar
Bilimsel yöntem
Sosyal psikoloji toplumsal davranışı incelemek için bilimsel yöntem kullanır. Sosyal psikoloji ile sözgelimi fizik, kimya ya da biyoloji arasındaki başlıca fark, birincisinin insanın sosyal davranışını incelerken, diğerlerinin organik olmaya görüngülerle kimyasal ve biyolojik süreçleri araştırmasıdır.
Hipotezler, empirik (görgül) olarak sınanabilecek şekilde ifade edilirler, böylelikle doğru olup olmadıkları ortaya çıkar. Örneğin, bale dansçılarının seyirci önünde, yalnızken sendeledikleri performanstan daha iyi bir performans sergiledikleri yolunda bir hipotez ortaya atabiliriz. Eğer bir hipotez empirik bulgularla destekleniyorsa onun geçerliliğine duyulan güven artar ve araştırmacı bundan hareketle daha işe yarar hipotezler üretebilir. Tekrarlanabilirlik (replikasyon) bilimsel yöntemin önemli bir özelliğidir.
Sosyal psikologlarca uygulanan bir bilimsel yöntem modeli
Bir bilim dalı olarak sosyal psikoloji, hipotezleri empirik olarak sınanmak üzere bir dizi farklı yöntem kullanır. İki ana yöntemden söz edebiliriz deneysel olan ve olmayan. Her iki yönteminde avantajları ve sınırlılıkları vardır eğer hipotez farklı yöntemler kullanan farklı araştırma ekipleri tarafından ulaşılan bulgularca pek çok defa desteklenmişse, onun geçerliğine duyulan güven büyük ölçüde artar.
Sosyal Psikolojinin Alt Alanları
İletişim Psikolojisi: Bu alt alan insanların birbirleriyle nasıl iletişim kurduğunu inceler.
Gruplar ve topluluklar: Bu alt alan, insanların nasıl gruplar oluşturduğunu ve toplulukların nasıl oluştuğunu inceler.
Liderlik: Bu alt alan, insanların liderleri nasıl takip ettiğini inceler.
Etik Değerler: Bu alt alan, insanların etik değerlere nasıl sahip olduklarını inceler.
Yargılar ve Düşünceler: Bu alt alan, insanların nasıl yargılarda bulunduğunu ve düşüncelerin nasıl oluştuğunu inceler.
Öğrenme: Bu alt alan insanların nasıl öğrendiğini inceler.
Kişilerarası İlişkiler: Bu alt alan insanlar arasındaki ilişkileri inceler.
Cinsiyet ve cinsiyet rolleri: Bu alt alan, insanların cinsiyetlerini ve cinsiyet rollerini nasıl ele aldıklarını inceler. Bu alt alan cinsiyet farklılıklarını ve cinsiyet ilişkilerini inceler. Cinsiyet ve Cinsiyet Rolleri alt alanı aynı zamanda toplumların cinsiyet ayrımlarını nasıl yarattığını ve dönüştürdüğünü de inceliyor. Bu alt alan aynı zamanda cinsiyetler arasındaki eşitlik ve adaletle de ilgilidir.
