Parlamenter sistem nasıl işler sorusunun cevabı şu şekildedir: parlamentarizm olarak bilinen parlamenter sistemde devlet başkanı ve hükümet başkanının ayrı olduğunu söylemek mümkündür. Bu sistemde yürütmenin başı olan ve genellikle cumhurbaşkanı olarak adlandırılan kişi doğrudan halk tarafından seçilmez halkın seçtiği Parlamenterler tarafından seçilir. Öte yandan yürütmenin göreve gelişi yani bakanlar kurulu parlamento üyelerinden seçilmektedir. Devlet başkanının siyasi anlamda yasama organına yani meclise karşı bir sorumluluğu yoktur. Fakat iki başlı yürütmede cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu birbirlerine karşı sorumludur. Öte yandan bir kişi yasamada da yürütmede görev alabilir. Yani hem milletvekili hem de bakan olabilir. Yürütme ve yasama güçleri arasında yakın çalışma ve birbirleriyle olan etkileşimden kaynaklı olarak kuvvetler ayrılığının zayıf olduğunu söylemek mümkündür.
Yazıda Neler Var?
Parlamenter Sistemin İşleyişi
Parlamenter sistemin işleyişinde, meclis üyeleri halk oyuyla seçilir ve meclise gönderilir. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte genellikle 4 ila 5 yıldır. Eğer cumhurbaşkanı, yani devlet başkanının yetkisi bitmiş ve parlamentonun yetkisi o esnada devam ediyorsa mevcut parlamenterler tarafından, eğer cumhurbaşkanının yetki süresi hala bitmemiş ve parlamento seçimleri yapılması gerekiyorsa yeni parlamenterler devlet başkanını seçer. Bakanlar kurulu üyeleri devlet başkanı tarafından seçilir ve yürütmenin bir parçasını oluşturur. Parlamenter sistemin işleyişinde aynı zamanda yüksek yargı üyeleri cumhurbaşkanı ve yasama organının atayacağı hakimler tarafından oluşturulmaktadır.
- İlginizi Çekebilir: Sosyal Mühendislik Nedir?
Parlamenter Sistem Üzerine İtirazlar ve Zayıf Noktalar
Tüm sistemlerde olduğu gibi parlamenter sistem üzerine itirazlar ve zayıf noktalar da bulunmaktadır. Bunlardan biri ilk olarak parlamenter sistemin istikrarsız hükümetlere yol açtığıdır. Koalisyon hükümetleri gibi hızlı karar alma yetenekleri düşük olan hükümetlerin iktidara gelmesini sebep olur. Aynı zamanda düşük nitelikli bir demokrasiye de sebep olabilir çünkü halk kendini yöneten hükümeti doğrudan belirleyemez, sadece parlamenterleri belirleyebilir ve parlamento üyeleri de hükümeti belirler. Hesap sorulabilirliği de düşüktür zira yürütme organı yasama organına siyasetten hesap vermek zorunda değildir.
Özellikle Türkiye’de parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçişte bu argümanlar kullanılarak başkanlık sisteminin hızlı karar alabilme yeteneği olduğu söylenmiş fakat başkanlık sisteminin de farklı dezavantajları olduğunu da göz ardı etmemek gerektiğini bilmek gerekmektedir.
Öte yandan en yüksek oyu alan parti iktidarda meclis çoğunluğunu sağlayarak kimi keyfi uygulamalara yönelebilir ve sistemi değiştirebilecek kadar yüksek oy oranı ile başka sistemleri getirme imkânına sahip olabilir. Parlamenter sistem üzerine itirazlar ve zayıf noktalardan bir diğeri ise yasama ve yürütmenin teorik olarak ayrı fakat pratikte yakın iş birliği içinde olduğudur. Yüksek oy alarak seçimi kazanan siyasi parti yasama ve yürütme gücünü aynı anda elinde bulundurabilir bu durumda da meclis Yürütme organı yani Bakanlar Kurulu ve devlet başkanı üzerindeki denetimini yitirebilir.
Google News de yeni yazılan yazılarımızı takip edebilirsiniz
