Manipülasyon Nedir?

Manipülasyon, insanların davranışlarını, bakış açılarını ve düşüncelerini değiştirmeyi ve kendi düşüncelerini empoze etmeyi hedefleyen veya kendi çıkarına göre insanların davranışlarına karşı taraf farkında olmaksızın yön vermeyi amaçlamaktadır. Manipülasyon dendiği zaman, aslında “psikolojik manipülasyon” kastedilmektedir ve “sosyal etki” olarak da adlandırılabilmektedir. Manipülatör, çıkarlarını gerçekleştirebilmek için bazı aldatıcı davranışlarda bulunarak karşısındakini irade dışında yönlendirebilir.

Manipülasyon, daima negatif bir amaçla kullanılmamaktadır. Örneğin insanların ailesindeki kötü davranışları ve alışkanlıkları değiştirebilmesi için de kullanılabilir. Fakat bunun manipülasyona uğrayanın rızası ve kişilik haklarına saldırı olarak görmemesi gerekmektedir. Bu durumda manipülasyon “sosyal etki” kavramına evrilmektedir. Dolayısıyla içinde bulunulan duruma ve şartlara bağlı olarak manipülasyon değişmektedir.

Manipülasyon, psikolog George K. Simon tarafından teorize edilmiştir ve şunları içermektedir:

1. Manipülatör saldırgan değildir, niyetini gizler ve naziktir.
2. Manipüle edilenin zayıf noktalarını bilir ve buna göre taktik geliştirerek hedefine ulaşmaya çalışır.
3. Manipülatör gerektiğinde acımasız olur ve manipüle ettiği kişiye zarar verebilir.

Bu sebeple, manipülasyon işlemi saldırgan fakat gizli bir şekilde gerçekleştirilebilir.

Manipülasyonun Yöntemleri

Bir başka psikolog Braiker tarafından 2004 yılında manipülatörlerin manipüle ederken şu yöntemleri kullandığını saptamıştır:

• Pozitif Pekiştirme : Överek, yüzeysel çekicilik ve sempati yoluyla (toplumda timsah göz yaşları olarak da bilinir), gereğinden fazla özür dileme, para verme, davranışları sürekli onaylama, zorla gülme veya memnun olmuş gibi bir yüz ifadesi takınma gibi davranışlar, manipülatör tarafından pozitif pekiştirme aracı olarak kullanılabilir.
• Negatif Pekiştirme : Bu genellikle olumsuz bir durumdan çıkarılan ödül şeklinde gösterilir. Örneğin “Eğer benim eşyalarımı evime kadar taşırsan, sana ders notlarımı vereceğim.” gibi bir yaklaşım barındırır.
• Aralıklı veya Kısmi Pekiştirme : Manipüle edilen kişide korku ve şüphe oluşturabilir. Aynı zamanda manipüle edilen kişiyi ısrara sevk eder. Örneğin bir kumarhanede manipüle edilen bir kişi, genellikle kaybediyor olmasına rağmen umudunu tamamen kaybetmemesi için manipülatör tarafından kimi zaman kazanmasına izin verilir ve bu sayede daha fazla para kaybetmesine imkân sağlanır.
• Cezalandırma : Bağırmayı veya susmayı, manipülatör tarafından sindirilmeyi, tehdidi, küfür veya şantajı içermekle birlikte, toplumda duygu sömürüsü olarak da bilinen somurtma, ağlama veya mağduru oynama gibi hallerde de görülebilir.

Öte yandan George K. Simon, manipülasyonun tekniklerini farklı şekillerde saptamıştır.

Yalan söylemek, inkar etmek, mantıksal bir temele oturtmak, küçümsemek, çeşitlendirmek, olayı anlatmaktan kaçınmak, suçluluk duygusu yaratmak, utandırmak, manipüle edileni kötülemek, mağduru oynamak, güzelliği veya yakışıklılığı ile tahrik etmek suretiyle istediğini yaptırmak, suçu manipüle edilenin dışında birilerine atarak kendini suçsuz göstermek, masum gibi davranmak, kafası karışmış gibi davranmak, öfkelenmek ve genellemek olarak birçok başlık altında detaylıca bir manipülatörün kullandığı metotları incelemiştir.

Manipülatörler, manipülasyonu kendi kişisel amaçlarına ulaşmak, güç ve üstünlük duygusunu tatmin etmek, manipüle ettiği kişinin kontrolünü ele almak, benlik algısını güçlendirmek, can sıkıntısı ve arkadaş/aile çevresinden usanmak ve bunun insanlara zarar verdiği algısını kaybetmesi sonucu bunu bir oyun olarak görmesi sebebiyle yapabilmektedir.

Hümanizm nedir?